Moeten we schrik hebben van de groeiende de-industrialisering, de intrede van artificiële intelligentie op de arbeidsmarkt en de almaar toenemende globalisering van werk? Nee, vindt de Amerikaanse arbeidsmarktspecialiste Marion McGovern. Volgens haar staan we op de vooravond van de doorbraak van de Gig Economy, een model waar ondernemende en creatieve zielen heel wat voordeel uit kunnen halen.

Heel veel mensen nog niet mee zijn met de nieuwe realiteit

Stellen dat de structuur van onze arbeidsmarkt in ijltempo verandert, is een open deur intrappen. Het aantal freelancers en kleine zelfstandigen zit al enkele jaren stevig in de lift, flexibele contracten worden almaar meer de norm. Dit is geen puur Belgisch fenomeen, het is een trend die zich wereldwijd doorzet en die stevig in de hand gewerkt wordt door de grotere vraag naar flexibele arbeid én de almaar grotere impact van technologie op onze arbeidsmarkt. De Amerikaanse HR-specialiste Marion McGovern - die als veelgevraagd spreker ook regelmatig opgevoerd wordt in bladen zoals Forbes, Fast Company of Fortune – zag de bui dertig jaren geleden al hangen. Zij stampte toen al een consultancy-bedrijfje uit de grond dat de expertise van zelfstandige experts koppelde aan de noden van grote bedrijven.

“Anno 2017 hebben we het in de VS over een echte trend. Het fenomeen is mainstream geworden en kreeg zelfs een naam: The Gig Economy,” vertelt ze. “Ik heb de voorbije jaren tientallen freelancers, bedrijfsleiders en oprichters van digitale platforms geïnterviewd, en dat heeft me de ogen geopend. Er is een soort nieuwe marktplaats voor werk ontstaan, en de tijd dat een steile carrière in het bedrijfsleven dé opstap was naar maatschappelijk aanzien en economisch succes ligt stilaan achter ons. Alleen heb ik doorheen al die gesprekken ook ingezien dat heel veel mensen nog niet mee zijn met die nieuwe realiteit: ze kennen en begrijpen de spelregels en de do’s and don'ts van die nieuwe Gig economie niet of onvoldoende.” En dus besloot McGovern er een boek, noem het maar een soort handleiding, over te schrijven: Thriving in the Gig Economy: How to Capitalize and Compete in the New World of Work (Career Press, juli 2017).

We zitten vandaag volop in de overgangsfase van een industriële economie naar een economie die gestuurd wordt door ondernemerschap en innovatie.

Traditionele model zal niet snel verdwijnen

De term gig economy verwijst in eerste instantie naar de toegevoegde economische waarde die gecreëerd wordt door mensen die een job uitoefenen die flexibel en dus ook onbeperkt is in de tijd. “Bovendien,” zo verduidelijkt McGovern, “wordt dat soort jobs doorgaans ook gekenmerkt door een hoge urgentie aan heel specifieke expertise en ontmoeten vraag en aanbod elkaar bijna altijd op digitale marktplaatsen. We zitten vandaag dan ook volop in de overgangsfase van een industriële economie naar een economie die gestuurd wordt door ondernemerschap en innovatie. Dat gezegd zijnde: het traditionele model, waarbij werknemers op contractuele basis vast verbonden zijn aan één welbepaalde werkgever, blijft vandaag nog altijd dominant en zie ik ook niet zo snel verdwijnen. Alleen zien we nu dat alternatieve modellen heel snel aan belang en aan populariteit winnen, niet in het minst omdat ze vaak ook interessanter zijn voor beide partijen, op vlak van flexibiliteit, controle en afwisseling.”

Terwijl het aantal werknemers dat met een traditioneel vast arbeidscontract niet meer toenam, was er in diezelfde periode wel een stijging met 67 procent van het aantal alternatieve arbeidsovereenkomsten.

Een studie van Princeton University lijkt een en ander te bevestigen: terwijl het aantal werknemers dat met een traditioneel vast arbeidscontract werkte in de periode 2005-2015 in de VS niet meer toenam, was er in diezelfde periode wel een stijging met 67 procent van het aantal mensen dat op basis van alternatieve arbeidsovereenkomsten aan de slag was. “Dat heeft natuurlijk alles te maken met de spectaculaire doorbraak van de mobiele communicatietechnologie en met onze 24/7-leefstijl, waar heel wat mensen en bedrijven op inspelen met even vernieuwende als innovatieve diensten,” geeft McGovern aan. “Noem het maar the on demand-economy.”

Opletten voor een té romantische benadering van werk

Centraal in die nieuwe Gig Economy staat de waarde van je werk. Dat lijkt evident, maar valt in de praktijk nogal eens tegen. “Al te veel freelancers en kleine zelfstandigen vertrekken vandaag nog puur vanuit hun eigen ervaring en marktwaarde. Dat is totaal verkeerd. De enige vraag waar het echt om draait, is namelijk: hoeveel is mijn werk waard? Hoe urgent, uitzonderlijk en kritisch is mijn bijdrage aan een bepaald project? Het antwoord daarop bepaalt de prijs, niet het aantal jaren ervaring of de expertise die je zelf op tafel kan leggen. Data-analyse zal de komende jaren dan ook sterk aan belang winnen op onze arbeidsmarkt. De platformen waarop freelancers zichzelf aanbieden zullen almaar meer data gaan verzamelen, die op hun beurt dan weer indicatief kunnen zijn voor de waardebepaling van heel veel jobs.”

De ervaring leert ons net dat het almaar aanzwellende legertje freelancers doorgaans een stuk minder verdient dan het nationale gemiddelde

Toch kunnen we ons ook de nodige vragen stellen bij een al te romantische benadering van die nieuwe Gig Economy, waarin almaar meer mensen vrij zouden zijn te werken waar en wanneer ze willen, voor zorgvuldig geselecteerde opdrachtgevers en tegen een tarief dat ze grotendeels zelf bepalen. De ervaring in pakweg Nederland leert ons net dat het almaar aanzwellende legertje freelancers daar doorgaans een stuk minder verdient dan het nationale gemiddelde, en bovendien ook nog eens minder sociale bescherming geniet. Zijn het vooralsnog niet vooral de heel grote bedrijven, die vaak wereldwijd actief zijn, die in deze digitale tijden het meest garen spinnen bij een groeiend aanbod aan zelfstandige arbeidskrachten in alle uithoeken van deze planeet?

“Een wereldwijde talentmarkt speelt zeker in het voordeel van grote multinationals, die hun rekrutering inderdaad ook almaar meer internationaal organiseren,” geeft McGovern toe. “Maar onderschat toch ook niet de voordelen hiervan voor kleine KMO’s of start-ups. Een bedrijfje als Light Polymers, dat een breed gamma aan chemische stoffen produceert, doet vandaag al voor zowat alle stappen in het productieproces een beroep op zelfstandigen. Volgens de ceo is dit de enige manier waarop zijn bedrijfje de concurrentie kan aangaan met de grote jongens in die sector. Maar ik snap wel waar je naartoe wilt: zeker niet iedereen zit te wachten op een onzeker bestaan als freelancer, al denk ik wel dat er op dat vlak stilaan wel een en ander verandert. Een heel recente studie hier in de VS door Upwork en de Freelancers Union toonde aan dat een grote meerderheid van die zogenaamde gig workers in geen geval nog wilde terugkeren naar een vaste baan. Ook niet als ze dan een pak meer zouden gaan verdienen. Bovendien heb je als gig worker doorgaans ook veel meer controle en inspraak in je eigen professionele ontwikkeling, waardoor dit soort werk je finaal ook sneller kan doen opklimmen op de carrièreladder.”

Niet iedereen zit te wachten op een onzeker bestaan als freelancer, al denk ik wel dat er op dat vlak stilaan wel een en ander verandert.

Artificiële intelligentie

In tijden waarin artificiële intelligentie op termijn een aantal jobs zal doen verdwijnen of quasi volledig automatiseren, kan je je natuurlijk afvragen of flexibele gig workers dan beter gewapend zullen zijn tegen die evolutie. Voor McGovern is dit niet de juiste vraag. “Onze arbeidsmarkt evolueert al sinds mensenheugenis. AI zal wellicht wel een aantal jobs doen verdwijnen, maar het zal vooral de aard van heel wat jobs ingrijpend veranderen. De vraag naar heel erg gepersonaliseerde arbeid en diensten op maat zal groeien, en dat kan gaan van sterk gespecialiseerde elektriciens tot app-ontwikkelaars voor een specifieke industrie. Wat we vandaag in de VS ook al zien is dat gig work net meer deuren opent voor die mensen die het traditioneel lastig hadden om de eindjes aan elkaar te knopen. Kijk maar naar het succes van platforms zoals Task Rabbit, Mechanical Turk of Doordash. Tien jaar terug was er van al deze platforms nog geen sprake, vandaag bieden ze heel wat mensen de kans om hier en daar een centje extra te verdienen.”

Onze arbeidsmarkt evolueert al sinds mensenheugenis. AI zal wellicht wel een aantal jobs doen verdwijnen, maar het zal vooral de aard van heel wat jobs ingrijpend veranderen.

Blijft natuurlijk de vaststelling dat gig workers ook bereid moeten zijn een stevig mate van onzekerheid rond hun inkomen te aanvaarden, en dat ook gevestigde belangengroepen zoals vakbonden wellicht niet zitten te wachten op nieuwe arbeidsstelsels die hun invloed nog verder zouden doen afkalven? “Ik denk dat je daar wel een punt hebt. Alvast hier in de VS zie ik weinig politici of vakbondsleiders die vandaag bereid zijn hierover mee na te denken. Tegelijk maak ik me sterk dat er vanuit de ondernemers zelf wel aan oplossingen zal worden gewerkt. In Dublin is er nu bijvoorbeeld een fintech-startup, Trezeo, die werkt aan oplossingen om de inkomensstabiliteit van freelancers te verhogen. En in de VS heeft Bunker Insurance een platform gebouwd om freelancers te helpen zichzelf tegen een relatieve lage kost te verzekeren tegen beroepsaansprakelijkheid. Op termijn zie ik dat dus wel goedkomen: er zullen almaar meer slimme ondernemers opstaan die de gaten opvullen die politici vandaag laten vallen.”

Meer info? Dan is het boek van Marion McGovern een interessante leestip!