Belgische bedrijven kunnen niet langer om space tech heen: het is een enabler voor innovatie en groei

Satellieten zijn niet langer enkel het speelterrein van ruimteagentschappen of miljardairs. Wat zich vandaag afspeelt in een baan rond de aarde, heeft steeds vaker een heel tastbare impact op bedrijven hier op aarde. De satellietrevolutie is begonnen, en dat voelen ze ook bij het Gentse technologiebedrijf Cactus. Bram Van Nieuwerburgh (CEO) en José Laffitte (Head of Innovation) maken ervan hun missie om Belgische bedrijven te tonen wat ruimtevaart voor hun business kan betekenen. Want zoals ze zelf zeggen: er is geen tijd te verliezen.

Europa komt in actie

“Een echte gamechanger is de forse daling in lanceerkosten per kilogram lading, dankzij het gebruik van herbruikbare raketten”, trapt Van Nieuwerburgh het gesprek op gang. “Door de eerste trap van een raket te hergebruiken, dalen de productie- en operationele kosten per lancering drastisch. De kostprijs om een kilogram naar een lage baan rond de aarde (LEO) te brengen, is daardoor enorm gedaald.” Die evolutie heeft een domino-effect veroorzaakt: meer bedrijven richten zich op de ruimte om uiteenlopende diensten te ontwikkelen, van connectiviteit en aardobservatie tot in-orbit servicing.

Ook overheden en ruimteagentschappen zetten steeds meer in op ruimtevaart. “In Europa heeft de Europese Commissie het Iris2-project gelanceerd”, zegt Van Nieuwerburgh. “Het gaat om een programma van 10 miljard euro om een eigen satellietconstellatie te bouwen en uit te baten. Op deze schaal is dat nog nooit eerder gebeurd. Europa stapt nu écht mee in het wereldwijde satellietlandschap.”

Maar dit is meer dan een technologisch verhaal. Er zit ook een geopolitieke urgentie achter.
“Zelfverdediging – of beter gezegd: defensie in de brede zin van het woord – is in Europa een topprioriteit geworden,” zegt hij. “Autonomie en onafhankelijkheid zijn de sleutelwoorden, zeker als het gaat over informatie en intelligentie. Als je je data moet halen bij andere naties, is het geen echte intelligentie meer.”

De figuurlijke planeten staan gunstig

Volgens Van Nieuwerburgh zijn het net die twee krachten – een lang gepland Europees initiatief dat nu realiteit wordt, en de externe druk door de geopolitieke context – die space tech vandaag zo actueel maken. Maar waarom moeten óók bedrijven mee op die kar springen?

“Als je kijkt naar hoe ruimtevaart de afgelopen jaren geëvolueerd is, zie je dat er fundamenteel veel veranderd is”, zegt hij. “Er zijn nu exponentieel meer satellieten dan vijf jaar geleden, vaak uitgerust met gespecialiseerde apparatuur zoals aardgerichte sensoren en camera’s. Bovendien zijn er veel meer LEO-satellieten (low-Earth orbit), die dichter bij de aarde vliegen en daardoor veel frequenter over eenzelfde gebied passeren. Dat verkort de herbezoekstijd aanzienlijk.”

“Door die lagere hoogte is er ook veel minder signaalvertraging (latency) en de resolutie van beelden is er fel op vooruitgegaan. Al die factoren samen maken ruimtevaart plots relevant voor een hele reeks nieuwe toepassingen.”

“Tegelijk zijn de kosten enorm gedaald. Zowel de lanceerkosten als de operationele kosten liggen vandaag veel lager dan vijf jaar geleden. Die combinatie maakt dat ruimtevaart voor bedrijven absoluut het overwegen waard is.”

Zes concrete toepassingen die we over het hoofd zien

José Laffitte wijst op zes grote toepassingsdomeinen waarin bedrijven vandaag al concreet aan de slag kunnen.

1. Aardobservatie

"In Europa mogen we trots zijn op het Copernicus-programma, uitgerust met erg interessante en diverse cameratypes. Maar er zijn ook heel wat private satellietoperatoren, zoals ICEYE in Europa of Planet in de VS. Al die initiatieven zorgen ervoor dat we vanuit de ruimte informatie kunnen verzamelen over wat er op aarde gebeurt. Denk aan elektriciteitsnetbeheerders die hun hoogspanningslijnen moeten inspecteren. Vandaag gebeurt dat met helikopters uitgerust met LiDAR-camera’s, maar die inspecties kosten die bedrijven miljoenen. Denk bijvoorbeeld aan het controleren of gewassen te dicht in de buurt van de hoogspanningslijnen komen. Dat vormt een groot risico. Op basis van camerabeelden en AI hierop toegepast kunnen die controles dus ook via satelliet: efficiënter en goedkoper dus."

2. Milieumonitoring

"Je kan via satellietbeelden meten hoeveel gas een schip uitstoot wanneer het een haven nadert. Of je kan zien of er een verhoogde uitstoot is in bepaalde industriële zones. Zelfs grenscontrole of het detecteren van illegale ontbossing behoren tot de mogelijkheden. Of denk aan het tracken van kritieke assets zoals containers tot zelfs vee. Via satellieten schiet die operationele efficiëntie de hoogte in."

3. Telecom

"Telecomtoepassingen zijn traditioneel het oudste gebruik van satellieten: het versturen van signalen voor onder andere tv-uitzendingen, zoals voetbalmatches bijvoorbeeld”, lacht Laffitte. “Maar daar zijn de voorbije jaren heel wat nieuwe toepassingen bij gekomen. Denk aan IoT (Internet of Things) via satelliet. Bedrijven zoals OQ Techology in Luxemburg of Sateliot in Barcelona hebben al satellieten in een baan rond de aarde die specifieke IoT-diensten mogelijk maken. Een tweede trend binnen telecom is directe communicatie tussen toestel en satelliet (direct-to-device communcation). Binnenkort zul je via satelliet kunnen bellen zonder tussenkomst van een gsm-mast. Telecomnetwerken zijn bovendien volop satellietcomponenten aan het integreren, dankzij 3GPP’s Release 17, die non-terrestrial networks in de mobiele standaarden integreert."

4. PNT: Positioning, Navigation and Timing

"We gebruiken allemaal het woord ‘GPS’, maar in Europa gebruiken onze telefoons meestal de signalen van de Galileo-satellieten. PNT-toepassingen zijn cruciaal. Denk aan vliegtuigen, Uber, betalingen... Onze wereld zou niet functioneren zonder. Ook logistieke bedrijven vinden alsmaar meer manieren om deze mogelijkheden ten volle te benutten."

5. In-orbit servicing (opkomend domein)

“In-orbit servicing (IOS) verwijst naar een reeks activiteiten die worden uitgevoerd op satellieten of andere ruimtevaartuigen terwijl ze zich in een baan rond de aarde bevinden. Het doel? Hun levensduur verlengen, prestaties verbeteren of schade herstellen. Zulke ingrepen gebeuren meestal via andere – vaak onbemande – ruimtevaartuigen, maar kunnen in bepaalde missies ook menselijke tussenkomst vereisen. Denk aan het bijtanken van satellieten, ze naar een andere baan verplaatsen, of onderdelen assembleren en produceren in de ruimte zelf. Ook het verzamelen van zonne-energie in de ruimte en die vervolgens naar de aarde sturen, wordt actief onderzocht als toekomstige toepassing.”

6. In-orbit laboratoria en experimenten (opkomend domein)

“Experimenten aan boord van het International Space Station en andere ruimtemissies hebben aangetoond dat het mogelijk is om kleine hoeveelheden geneesmiddelen in de ruimte te produceren. In een lage baan rond de aarde (LEO) is de zwaartekracht niet echt zwakker, maar lijken objecten gewichtloos doordat ze zich in een constante staat van vrije val bevinden. Ze worden wel degelijk aangetrokken door de aarde, maar bewegen tegelijk met hoge snelheid zijwaarts, waardoor ze als het ware rond de aarde blijven vallen in plaats van er recht op af te storten. Dat veroorzaakt de bekende gewichtloosheid. Eiwitten gedragen zich onder die omstandigheden anders dan op aarde, en net dat proberen farmabedrijven nu te benutten om hun onderzoek te versnellen.”

Wat Cactus in de ruimte doet

Bij Cactus blijft het niet bij praten: terwijl hun core business software blijft, zitten sommige van hun systemen vandaag letterlijk aan boord van satellieten.

“In Spanje zijn we hoofdpartner in een project waarin we een microsatelliet van 20 kilogram ontwikkelen, die in een baan rond de aarde zal vliegen op 500 à 600 kilometer hoogte”, vertelt Laffitte. “Die satelliet draagt onder andere gespecialiseerde systemen om signalen te beschermen tegen externe interferentie. Wij ontwikkelen de software voor de boordcomputer, de telemetrie én de communicatie met het grondstation. Om sneller en beter te kunnen ontwerpen, hebben we zelfs een digitale tweeling van de satelliet gebouwd.”

Cactus ontwikkelde ook TreeSight, een softwareoplossing op basis van aardobservatie.
“Hoogspanningslijnen worden vandaag nog altijd gemonitord met helikopters – duur en inefficiënt”, legt Van Nieuwerburgh uit. “Met TreeSight gebruiken we satellietbeelden en artificiële intelligentie om automatisch te berekenen waar bomen te dicht in de buurt van de lijnen komen. Het resultaat: 90 procent lagere operationele kosten en een pak minder incidenten. Wat er recent in Spanje gebeurde, toont hoe cruciaal die infrastructuur is.”

Daarnaast beschikt Cactus ook over een eigen space tech lab, waar ze onder andere samenwerken met ESA (European Space Agency). Uit dat werk groeide uiteindelijk een concreet productidee dat werd ondergebracht in een spin-off: NXGSAT.

“NXGSAT ontwikkelt en bouwt een softwaregedefinieerde modem die AI inzet om satellietcommunicatie mogelijk te maken binnen een 5G-netwerk”, zegt Van Nieuwerburgh. “In plaats van kilometers glasvezel te moeten trekken en wegen open te breken, kan je met zo’n systeem afgelegen gebieden rechtstreeks via satelliet verbinden. Zeker in moeilijk bereikbare regio’s is dat een gamechanger.”

Defensie, rampenrespons en meer

Space tech is ook in opmars binnen defensie. Het Europese IRIS2-programma van de Europese Commissie legt daarbij een duidelijke focus en doel: burgers, overheden en bedrijven binnen Europa voorzien van een eigen constellatie van telecommunicatiesatellieten in lage baan (LEO) rond de aarde.

“We zijn lid van Flanders Space en volgen de ontwikkelingen op de voet”, vertelt Van Nieuwerburgh. “Space Surveillance & Tracking – SST – wordt een van de grote domeinen. Daarmee kan je zowel de aarde als de ruimteactiviteit in de gaten houden. Er gaat enorm veel publieke financiering naar zulke toepassingen, dus wij blijven er dicht bij betrokken.”

Ook bij natuurrampen spelen satellieten een cruciale rol. “Wanneer het grondnetwerk uitvalt, zorgen satellieten voor noodcommunicatie. Denk aan overstromingen zoals die in Spanje in 2024, aardbevingen of bosbranden. Tijdens de aardbeving in Turkije en Syrië in 2023 raakte een groot deel van de grond-communicatiestructuur beschadigd. Satellietsystemen bleken toen onmisbaar voor de coördinatie van internationale reddingsacties. Hetzelfde gold bij de bosbranden in Californië in 2021: daar vielen gsm-masten en glasvezelverbindingen uit, en moesten hulpdiensten terugvallen op satelliettelefoons en terminals om bereikbaar te blijven in afgelegen en risicovolle gebieden.”

Start to Space: laagdrempelig aan de slag

Toch stellen veel bedrijven zich nog steeds de vraag: wat kan ruimtevaarttechnologie nu écht betekenen voor mijn organisatie of processen? Precies daar komt het programma Start to Space in beeld.
“Het is een traject waarbij we bedrijven via workshops begeleiden om te ontdekken waar ruimtevaarttechnologie waarde kan toevoegen”, legt Van Nieuwerburgh uit. “Soms door bestaande processen te vervangen, soms door extra inzichten toe te voegen.”

Volgens hem is het rendement vaak sneller dan verwacht. “Neem het voorbeeld van het monitoren van hoogspanningslijnen: daarmee bespaar je miljoenen. En veel datasets, zoals die van Copernicus, zijn gewoon gratis beschikbaar. Je moet alleen weten waar je ze vindt en hoe je ze inzet.”

Laffitte vult aan: “De Europese Commissie heeft met Copernicus een van de meest geavanceerde en complexe ruimte-infrastructuren ooit gebouwd. Die satellieten leveren continu een enorme hoeveelheid aardobservatiegegevens. Daarmee kan je aan de slag in toepassingen zoals milieumonitoring, landbouwoptimalisatie, rampenbeheer of stedelijke planning. Waarom zouden we die data dan níét gebruiken?”

Van Nieuwerburgh is het ermee eens: “Je hoeft echt geen miljoenen op tafel te leggen om ermee te starten. Begin klein, met een proof of concept, en bouw van daaruit verder.”

Een big bang aan kansen: move over, Elon

Wanneer we Laffitte vragen naar de toekomst van space tech, verwijst hij eerst naar Elon Musk. “Dankzij SpaceX zijn de lanceerkosten voor satellieten de afgelopen jaren spectaculair gedaald”, zegt hij. “Maar het gaat allang niet meer alleen over Musk.”

Ook Europa investeert fors in eigen ruimtevaartcapaciteit. “De Europese Commissie, ESA en verschillende nationale overheden pompen grote budgetten in bedrijven als Isar Aerospace (Duitsland), Latitude (Frankrijk), Orbex (Verenigd Koninkrijk), PLD Space (Spanje) en natuurlijk Ariane 6 van ArianeGroup, die intussen succesvol gelanceerd werd. Binnenkort heeft Europa meerdere betaalbare opties om satellieten in de ruimte te brengen.”

Daarnaast blijft de integratie van grond- en niet-grond-netwerken zich doorzetten. “Sinds Release 17 van 3GPP zijn niet-terrestrische netwerken (NTNs) officieel opgenomen in de wereldwijde 5G-standaard. Dat is een mijlpaal”, zegt Laffitte. “Het betekent dat 5G-signalen voortaan niet alleen via klassieke netwerken – zoals zendmasten en glasvezel – kunnen verlopen, maar ook via satelliet. Satellietconnectiviteit wordt dus een native, gestandaardiseerd onderdeel van het 5G-ecosysteem, in plaats van een losstaande of propriëtaire technologie.”

Die standaardisering maakt naadloze samenwerking tussen grondnetwerken en satellieten mogelijk. “Daardoor wordt continue connectiviteit haalbaar in afgelegen, landelijke of rampgevoelige gebieden, waar traditionele infrastructuur ontbreekt of beschadigd is. Dat opent de deur naar nieuwe toepassingen in sectoren als scheepvaart, luchtvaart, landbouw en noodhulp – waarbij toestellen 5G kunnen blijven gebruiken, ongeacht of ze nu via aarde of via ruimte verbonden zijn.”

Ook in-orbit servicing zal volgens Laffitte sterk doorbreken: “Denk aan datacenters efficiënter koelen of eindeloze zonne-energie opvangen in de ruimte. Dat zijn doorbraken die we de komende jaren verwachten.”

En dan zijn er nog de medische toepassingen. “Eiwitten gedragen zich anders in microzwaartekracht. Farmaceutische bedrijven experimenteren volop om te kijken hoeveel tijd ze kunnen besparen in hun onderzoek en ontwikkeling dankzij die omstandigheden.”

Defensie blijft tot slot relevanter dan ooit. “Satellieten maken slimmere en autonomere operaties mogelijk, zoals permanente aardobservatie voor grensbewaking. Door de geopolitieke spanningen zien we duidelijk een trend richting meer zelfverdediging. Ik verwacht dat Europese bedrijven in de toekomst hun eigen lanceersystemen, constellaties en engineeringteams zullen hebben om die capaciteiten in huis te halen. Dat is een uitdaging, maar ook een enorme kans voor Europa.”

Van Nieuwerburgh besluit: “Te midden van alle geopolitieke onrust is het hoog tijd om de opportuniteiten vlak voor ons te zien. Ruimtevaart biedt enorme innovatiekansen voor veel bedrijven. Dat is goed nieuws voor Europa – en zeker voor Belgische ondernemers.”